J. R. R. Tolkien'in, öykülerinde gerçek kainata hayalî bir alternatif olarak kurguladığı ve Orta Dünya kıtasına atfen aynı isimle anılan evren için bakınız: Orta Dünya evreni
Beleriand'ın batışından sonra, Orta Dünya'nın kuzeybatısı
Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar (tekili "vala"), elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth (kötülüğe sapan bir vala) ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari (Tr. "Büyücüler", İng. "The Wizards") olarak bilinen maiaları (çoğulu "Maiar") yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, entler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.
Tolkien'in etkilendikleri
Kadim Germen mitolojisinde, insanların yaşadığı dünya şu adlarla anılır; Midgard (Tr. "Orta Dünya"), Middenheim, Manaheim, ve Middengeard. Midgard'ın evrenin merkezinde olduğu inancı hakimdir. Gökkuşağı köprüsü Bifröst, Orta Dünya'dan çıkıp tanrıların ülkesi Asgard'a geçiş yoludur. Orta Dünya'nın altında, ölülerin ülkesi Hel vardır. Evren, dokuz fiziksel dünyanın birleşmesinden oluşmuş olarak kabul edilir. Bu dokuz dünyanın ne mahiyette birliktelik içinde oldukları muğlak kalmıştır. Bir görüşe göre yedi dünya, "çevreleyen bir deniz"de baştan başa sıralanmaktadır; insanların ülkesi (Midgard), elflerin ülkesi (Alfheim), cücelerin ülkesi (Niðavellir), tanrıların ülkesi (Asgard ve Vanaheim) ve devlerin ülkesi (Jotunheim ve Muspelheim). Diğer İskandinav uzmanları bu yedi dünyayı gökte, dünya ağacıYggdrasill'in dallarında yerleşmiş olarak düşünürler. Tolkien, Yggdrasil'i andırır biçimde Valinor'un İki Ağacı'nı kurguladı.
Coğrafya
Büyük Deniz'in doğusunda yer alır. Tolkien'in efsanelerinin çoğu bu kıtada yaşanır. Tolkien evreninde dünya (Arda) ilk başlarda yuvarlak değil, düz olarak yaratılmıştır. Yeryüzünün (Ambar veya Imbar) düz olduğu zamanlarda en batıda Aman yer alırdı ve doğuda da başka kıtalar vardı. Yeryüzünün ortasında ise Orta Dünya kıtası vardı, "orta" sıfatı buradan gelmektedir.
Halklar
Orta Dünya kıtasında ilk önce Iluvatar'ın İlk Çocukları, İlkdoğanlar veya Önce Gelenler olarak adlandırılan ölümsüz elf ırkı yaratıldı. Yaratılan ilk elfler kendilerini Orta Dünya'nın uzak doğusundakiCuivienen'de uyanmış buldular. Daha sonra yaratıcı Eru'nun emrindeki bir vala tarafından -Arda'nın uzak batısında ikamet eden- ölümsüz vaların ülkesi Valinor'a davet edildiler. Bu davete verdikleri karşılığa göre elfler öbeklere ayrıldı. Öneriyi derhal kabul edip sonuna dek Eru'nun kılavuzunu izleyen elf kabilesi Vanyar, en üstün elfler olarak tarihe geçti ve bu topluluk Orta Dünya'ya bir daha katiyen dönmedi. Öneriyi kesin olarak reddeden elfler ise en karanlık elf toplumu oldular, Karanlığın Elfleri manasında Avari (Tr. "İsteksizler", İng. "the Unwilling") olarak bilindiler. Bu iki topluluğun arasında orta dereceli elf toplulukları yer alır. Vaların en güçlüsü ve Eru'ya isyan eden tek vala Melkor, Cuivienen'de hayata uyanan elflerin karşısına valardan önce çıkmış ve bunlardan bir kısmını yoldan çıkararak orkırkını türetmiştir. Orklar bilindiği kadarıyla hep karanlık tarafı seçtiler.
Cüceler, Aulë tarafından elflerden önce yaratıldı ve Eru'dan izinsiz olarak yaratıldıkları için Eru onların öldürülmelerine karar verdi. Ancak daha sonra Eru, cücelerin canlarına merhamet ederek öldürülmesinden vazgeçti ve Elflerin Uyanışı'na dek uykuda beklemek üzere Orta Dünya'nın ücra bir yerinde taş sandıklara kapatılmalarına karar verildi. Elflerin Uyanışı'ndan sonra, cüce ırkı uyandı.
Cücelerden binlerce yıl sonra, Sondoğanlar olarak bilinen insan ırkı yaratıldı. İnsan ırkının ilk ataları da elfler gibi Orta Dünya'nın uzak doğusunda hayata gözlerini açtı. Daha sonra bu ırk da Eru'nun hizmetkârları valara ya da Eru'nun yoldan çıkmış hizmetkârı Morgoth'a uymalarına göre Edain ve Doğulular olarak iki ana öbeğe ayrıldılar. Orta Dünya'da bu ırklar dışında ikincil akıllı ırklar da vardı (Örn;entler, kartallar, ejderhalar, vs.).
Tarih
Böylece, vaların buyruğundaki elfler, edain, cüceler, kartallar, entler, vd. ve Morgoth'un buyruğundaki orklar, Doğulular, ejderhalar, kurtlar, vd. arasında amansız savaşlar başladı. Bu savaşlarda her kesimden onbinlercesi katledildi ve görece kısa süren barış dönemleri dışında Orta Dünya'da küçük-büyük birçok savaş yaşandı.
Bir zamanlar Orta Dünya kıtasıyla Aman'ı birbirine bağlayan tek kara parçası olan Helcaraxë buzulu ve bunun güneyindeki Beleriand, Birinci Çağ'ın sonunda valar tarafından Öfke Savaşı'nda denize batırıldı.
İkinci Çağ'ın sonundaki büyük evrensel tufanda ise bütün bir Eä (kainat) değişikliğe uğradı. Bu değişiklikten olarak, Ambar yuvarlaklaştırıldı ve Ölümsüz Diyar Aman Arda'nın ötesine alındı. Boşluk ortadan kaldırıldı ya da dünyanın etrafındaki atmosfer, Boşluk'un dönüştürülmesi ile yaratıldı. İkinci Çağ'ın sonunda Eru Ilúvatar, Belegaer'in ortasında boydan boya bir yarık açmış ve Númenor kıtası bu yarıktan yerin altındaki zindanlara çökertilmiştir. valara saygı göstermedikleri için Eru'nun gazabına uğrayan Númenorlular, inanan bir azınlık dışında -günlerin sonuna dek orada kalmak üzere- bu zindanlara hapsedildiler. İnanan azınlık, Orta Dünya'ya gemilerle dönmeyi başardı.
Uyarlamalar
Orta Dünya'da geçen Yüzüklerin Efendisi öyküsü, Peter Jackson tarafından aynı adla üçleme olarak sinemaya uyarlanmıştır. Üçleme 2001-2003 yıllarında gösterime girmiştir.
2009 yılında Chris Bouchard yönetmenliğinde The Hunt For Gollum (Tr: Gollum'u Takip) fan filmi çekilmiştir. Filmde, Gollum'un Dumanlı Dağlar'ı -yüzüğü bulmak gayesiyle- terkettikten sonra yaşadıklarından bir kesit sunuluyor.Yine başka bir fan filmi olan Born of Hope (Umudun Doğuşu) filmi İngiltere'de çekilmiştir. Film Aragorn'un doğuşunu anlatmaktadır.
The Hobbit, Yüzüklerin Efendisi üçlemesi gibi yine Peter Jackson tarafından sinemaya üçleme olarak uyarlanmıştır. Üç filmi de vizyona girmiştir.
Kitaplar
Tolkien ve kurguladığı evren hakkında İngilizce dilinde bugüne dek birçok eser yazılmıştır. Bunlardan bazıları:
Yüzüklerin Efendisi Yüzük Kardeşliği: Peter Jackson'un yönettiği Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin birinci filmidir ve 2001 yılında gösterime girmiştir. J. R. R. Tolkien'in aynı adlı fantezi roman üçlemesinin birinci kitabından uyarlanmış olan film, üçlemenin sırasıyla diğer iki filmi olan İki Kule ve Kralın Dönüşüfilmleri ile eş zamanlı olarak, Yeni Zelanda'da çekilmiştir. Birleşik bütçeleri yaklaşık 270 milyon $ olan filmlerin çekimleri 15 ay, çekim sonrası aşamaları da yaklaşık bir yıl sürmüştür. Kitapta çok sevilen Tom Bombadil karakterinin Yüzük Kardeşliği filmine aktarılmayışı Yüzüklerin Efendisi hayranlarını üzmüştür.
Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği ABD'de 313.364.114 $, uluslararası olarak 556.592.194 $ hasılat ile toplam kazancı 871.368.364 $'a ulaşmıştır. Film ABD'de gösterime girdiği ilk hafta 47.211.490 $ gelir elde etmiştir.
Yapım
Geliştirme
Peter Jackson'ın J.R.R. Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi serisi ile ilk tanışması Ralph Bakshi'nin 1978 tarihli animasyon filmi ile oldu. Jackson filmden çok hoşlandı ve Yüzüklerin Efendisi ile ilgili daha fazla şey öğrenmek istedi. Daha sonra 17 yaşındayken Wellington'dan Auckland'a gittiği 12 saatlik bir tren yolculuğu sırasında kitap için hazırlanmış bir edisyonu okudu. 1995 yılında Sevimli Hayaletler filminin çekimlerini bitirdi ve sonraki projesinin Yüzüklerin Efendisi kitaplarını filme uyarlamak olmasını kararlaştırdı. Jackson ayrıca o sıralarda "neden kimsenin bu proje ile ilgilenmediğini" merak ediyordu. Eşi Fran Walsh ile birlikte, Miramax Films'in patronu Harvey Weinstein'la işbirliğine gitti ve kitapların telif haklarını 1970'li yıllardan beri elinde tutan Saul Zaentz ile görüşmeye başladı. Universal Pictures'ın Jackson'a King Kong'un yeniden çevrimi yönetmesini teklif etmesi görüşmeler geciktirdi. Weinstein bu duruma çok kızdı ve Saul Zaentz'in de The Hobbit'in film uyarlamasının dağıtım haklarını elinde bulundurmadığını, bu hakların United Artist şirketinde olduğunu öğrendi.1996'nın Nisan ayında telif hakları sorunu hala çözülmüş değildi. Universal Pictures, 1997 yılında King Kong projesini iptal ettiğinde, Weinstein'dan destek alan Peter Jackson ve Fran Walsh, altı hafta boyunca telif haklarını satın almaya çalıştılar. Jackson ve Walsh, Costa Botes ile birlikte kitapları tekrar okuyup öykünün özetini çıkardılar. Üç ay sonra bir taslak yazdılar. Üç kitabın iki filme uyarlanması kararlaştırıldı. İlk filmin Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği,Yüzüklerin Efendisi: İki Kule'nin tümünden ve Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü'nün başlangıcından uyarlanması planlanıyordu. Kitapları okuyan Bob ve Harvey Weinstein, senaryoya hayran kaldılar. İki filmin bütçesinin 75 milyon dolar olması konusunda anlaşıldı. Jackson ve Walsh, 1997 yılının ortalarında Stephen Sinclair ile birlikte senaryoyu yazmaya başladılar. Sinclair'in eşi Philippa Boyens, kitapların büyük bir hayranıydı ve tretmanı okuduktan sonra senaryo yazım ekibine katılmaya karar verdi. Birincisi 147 ve ikinicisi 144 sayfa olan iki senaryonun yazımı 13 ile 14 ay kadar bir zaman sürdü. Sinclair, tiyatro çalışmaları nedeniyle projeden ayrılmak zorunda kaldı. Marty Katz, Yeni Zelanda'ya geldiğinde sorunlar başladı. Yeni Zelanda'da dört ay harcayan Katz, projenin maliyetinin 150 milyon dolar olması tahmin ettiğini söylediğinde, zaten 15 milyon dolar harcamış olan Miramax Films, iki film olarak gerçekleştirilmesi planlanan projeyi bir filme indirmeye karar verdi. 17 Haziran 1998 tarihinde Bob Weinstein, kitaplardan uyarlanmış iki saat süreli bir film tretmanı sundu. Jackson buna şaşırdı ve Miramax, Weta Workshop tarafından herhangi bir metnin veya işin tamamlandığını bildirdi. Jackson dört hafta boyunca Hollywood semalarından dolaştı. New Line Cinema'dan Mark Odesky ile görüşmeden önce 35 dakikalık bir video gösterdi.
New Line Cinema'dan Robert Shaye videoyu izledi ve Yüzüklerin Efendisi kitaplarının iki filme uyarlanması gerekmediği ve bir üçleme olarak çekilmesini önerdi. Bu yüzden Jackson, Walsh ve Boyens üç yeni film senaryosu yazmaya başladılar. Film sayısının üçe çıkarılması yaratıcı özgürlük sağlasa da Jackson, Walsh ve Boyens metni yeniden yapılandırmak zorundaydı. Frodo Baggins'in yüzüğü taşıması hikâyenin odak noktası haline gelirken, Aragorn'un öyküsü de senaryonun en fazla odaklandığı yan öykü durumuna geldi. Hikayeye fazla katkıda bulunmayan bazı öğeler (Tom Bombadil gibi) atıldı. Yeni eklenen sekanslar arasında, savaşlar ve canavarlar gibi Tolkien'in muğlak tuttuğu öğeler genişletildi. Senaryo yazım ekibinin yaptığı en büyük değişkliklerin başında çoğu karakterin dramasının genişletilmesi geliyordu. Galadriel, Elrond, ve Faramir'in kişilikleri daha karanlık hale getirildi. Boromir ve Gollumsemapatikleştirilirken Legolas, Gimli, Saruman, ve Denethor gibi karakterler daha basite indirgendi. Karakterlerin kişiliklerinde daha fazla detaya inilmesi için yeni sahneler eklendi. Arwen ve Eomer gibi bazı karakterler, Glorfindel ve Erkenbrand gibi bazı karakterler ile birleştirildi. En başta Arwen'in savaşçı ruha sahip bir prenses olması planlanıyordu. Ama kısa bir süre sonra bundan vazgeçildi ve Arwen'in, kitaptaki özüne geri dönmesine karar verildi. Arwen'in kitaplarda filmlerdekine göre daha küçük bir rolü vardı. Ama ondan ağır bir hava yaratılabilmesi için ve Aragorn ile olan aşk öyküsü yüzünden karaktere daha fazla ağırlık verildi. Çekimlere başlanmadan önce film ekibi, yaklaşık 8 hafta kadar tekrar yaptı. Senaryoyu hep birlikte okudular ve önemli sahneleri tekrarladılar.
Çekimler
Yüzüklerin Efendisi serisinin çekimleri 11 Ekim 1999'dan 22 Aralık 2000 tarihine kadar 274 gün boyunca sürdü. Bütün çekimler Yeni Zelanda'da gerçekleşti, çünkü Peter Jackson bu ülkenin fantastik bir kaliteye ve Eski Avrupa kırsalının özüne sahip olduğuna inanıyordu. Ayrıca Yeni Zelanda'da çekim yapmak, ABD'nde çekim yapmaktan daha ucuzdu. Üç filmin de aynı anda çekilmesinin sebebi ise Jackson'ın insanlara öykünün sonun görebileceklerini garanti etmek ve filmlerin devam etmesinin ilk filmin başarısına bağlı olmayacağını göstermek istemesiydi. Bazı sahneler yapıcılar ve senaristler tarafından çekildi. Hobbitlerin, Ringwraith'ten gelen bit atlıdan korunmak için bir ağaç altına saklandıkları sahne, Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği'nin çekilen ilk sahnesi oldu. Çekimler başladıktan bir ay sonra Stuart Townsend, Aragorn rolü için çok genç bulunduğundan, Viggo Mortensen ile değiştirildi. Bir aylık süreç içerisinde Townsend ile sadece Weathertop sekansı çekilmişti. Sean Bean, kendi sahnelerinin çoğunun çekimi için işe Kasım ayında başladı. O sahnelerin çoğu Amon Hen'deki mücadeleye odaklıydı. Filmin doruk sahneleri olan Amon Hen mücadelesi çekimleri 1999 yılının sonlarında gerçekleştirildi. Yüzük Kardeşliği'nin çekimleri devam ederken, film ekibi Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü'nde yer alan bir sahne için Queenstown'a hareket etti.
Yılbaşı için verilen aradan sonra çekimlere 17 Ocak 2000'de başlandı. Bu tarihte Shire'da geçen sahnelerin çekimleri yapıldı. Bu sahneler, Yeni Zelanda'nun kuzey adasındaki Matamata tepelerinde çekildi. Bu tepelerin boyu genellikle 1.2 metre ve civarında olması Hobbitlere oldukça uygundu. X-Men (2000) filminin çekimlerinden kısa bir süre sonra Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği filminin çekimlerine başlayan Ian McKellen, Hobbit evleri için konuda "Gerçek yosun, çim ağaçlar ve inanılmaz tasarım grubunun sağladığı neredeyse tamamen gerçek olan çiftlik evleriyle Hobbitlerin o pastoral kırsal yaşantısını tam olarak hayata geçirebildik. Yeni Zelanda bunu tamamen sihirli bir yer haline getirdi. Yani burada benim hayalgücümü kullanmama gerek kalmıyordu, çünkü zaten Hobbbiton, Gandalf'ın kendini evinde hissetmesi için orada duruyordu" diyerek açıkladı. Film ekibi Hobbitleri oynayan oyuncuların boy sorununu çözmek için birçok teknikten faydalandı. Örneğin oyuncular ilk olarak mavi bir fonun önünde oynadılar, sonra da fon dijital olarak dolduruldu. Genenelikle zorlama açılar kullanıldı. Bazen iki kişi konuşurken uzun boylu olan kameranın yakınına, kısa boylu olan da kameranın uzağına yerleştiriliyordu. Böylece birinin omuzundan öteki görünüyordu ama aralarındaki mesafe gerçekten olduğundan daha farklı algılanıyordu. Her oyuncu için üç Dublör kullanıldı. Bunlardan biri oyuncuyla aynı boydayken, biri daha uzun ve diğeri de daha kısaydı. Bazı pyunculaın altına kasa konulurken, bazıları da dizlerinin üzerinde oynamak zorunda kalıyordu.Şubat ayında da Christopher Lee'nin Isengard dışındaki sahneleri çekildi. Ian McKellen genellikle çalıştığı aktörler ile fazla samimi olmazdı ama Christopher Lee ile arkadaş oldu. Orthanc içindeki dövüş sekansında, gerekli atmosfer sağlanması için kurulan klima sistemi, ağır cübbe ve peruklar aktörleri oldukça zorladı. Ian McKellen ve Christopher Lee bu sahnenin çekimlerini "cinayet" olarak tanımladılar.
Tasarım
Bir Sauron (solda) ve bir Uruk-hai (sağda) replikası
1997 yılının Ağustos ayında Peter Jackson, Christian Rivers ile birlikte storyboard çizimlerine başladı. Kasım ayında da ünlü Tolkien illüstratörleriAlan Lee ve John Howe ana tasarımcılar olarak projeye katıldılar. Filmdeki imgelerin çoğu onların betimlemelerinden uyarlandı. Randy Cook, yönetmen Peter Jackson'ın Orta Dünya vizyonunu "David Lean ile Ray Harryhausen karışımı" olarak tanımlıyordu. Jackson, mantıklı ve inanılabilir bir dünya yaratmak istiyordu. Yaratıklar, örneğin uçmalarına yardım edecek kanatlara sahip olmaları gibi, biyolojik açılardan inanılabilir bir şekilde tasarlandı.
Üçlemenin tasarımcıları üzerinde en çok Zindanlar ve Ejderhalar'ın etkisi oldu. Daha tarihsel bir izi amaçlayan Jackson bu yüksek fantazi filminin estetiğini reddetti. Alan Lee, Elves'in tasarımı art nouveau akımından yararlandı. Birçok geometrik şekil Dwarves için birleştirildi. Jackson, işin makyaj, zırh, silah, yaratık tasarımı ve minyatür kısmı için uzuzn süreli ortağı olan Weta Workshop'ın başı Richard Taylor ile anlaştı. İyi ve kötü kuvvetler yaratmaktan hoşlanan Daniel Falconer ve Warren Mahy, konsept sanatçılığı yaptılar. Jamie Beswarick ve Mike Asquith da maketlerin hazırlanmasına yardım ettiler. John Howe, üzerine eğitim aldığı zırhlar için idarecilik yaptı. Stu Johnson ve Warren Green yaklaşık 48,000 zırh parçası yaptı. Kılıçlar Peter Lyon tarafından işlendi. Ayrıca 10,000 gerçek ok ve 500 yay yarattı. Birçok ölü aktör ve at protezi yapıldı.
1 Nisan 1999'da çeşitli kostümleri elden geçirmesi için Ngila Dickson ile anlaşıldı. Dickson ve 40 kadın terzi 19,000'den fazla kostüm üzerinde çalıştı. Her tasarım için 40 farklı sürüm bulunuyordu. Dickson ve ekibinin amacı tüm kostümlerinin işlevsel olması ve karakteri yansıtan kıyafetler olmasıydı. Her farklı uygarlık için 150 kostüm tasarlandı. Jackson, Hobbitlerin kıyafetlerinin oldukça gerçekçi görünmesini arzuluyordu. Dickson da onların kostümlerini hazırlarken Eski Avrupa uygarlığından iham alark doğal kumaşlar ve güçlü örgüler kullandı.
Yüzüklerin Efendisi: İki Kule, J. R. R. Tolkien'nin Yüzüklerin Efendisi: İki Kule adlı kitabından uyarlanmış ve Peter Jackson tarafından yönetilmiş 2002yılında gösterime giren fantazi filmidir. Filmin olay örgüsünde, Frodo ve Sam'in yüzüğü yok etmek için Mordor'a giderken onun eski sahibi Gollum ile tanışmaları, Aragorn, Legolas, ve Gimli'nin Gandalf'ın dirilişi ile birlikte Rohan'ı savunmaya gitmesi ve Merry ile Pippin'in tutsaklıktan kaçmalarından sonra bir Ent olan Treebeard ile tanışmaları olmak üzere üç hikâye anlatıldı.
Film, finansal ve eleştirel açıdan başarılı oldu. Film gişede büyük bir başarı elde ederek 900 milyon doların üzerinde hasılat yaptı ve tüm zamnlaın en çok kazanan 13'ncü filmi oldu.[1] Filmin uzatılmış özel DVD sürümü 19 Kasım 2003 tarihinde dağıtıldı.
Hobbit: Beklenmedik Yolculuk
John Ronald Reuel Tolkien'in, Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin öncül kitabı olarak da görülen, Hobbit kitabı Guillermo del Toro tarafından sinemaya uyarlayacaktı ama filmin yapılması ile ilgili belirsizlikler nedeniyle filmden ayrıldı ve film Yüzüklerin Efendisi'nin yönetmeni Peter Jackson'un çekeceği kesinleşti. Çekimlerine 2010 yılı itibariyle başlandı. 14 Aralık 2012 tarihinde vizyona girdi. Filmin oyuncu kadrosunda, Martin Freeman (Bilbo Baggins), Ian McKellen (Gandalf), Andy Serkis (Gollum), Richard Armitage (Thorin Meşekalkan), Aidan Turner (Kili), Rob Kazinsky (Fili), Graham McTavish (Dwalin), John Callen (Oin), Stephen Hunter (Bombur), Mark Hadlow (Dori), Peter Hambleton (Gloin), Benedict Cumberbatch (Smaug Ses), Elijah Wood(Frodo Baggins) filmin kesinleşen kadrosundaki isimlerdir.
Geliştirme
1976 yılında The Hobbit'in haklarını satın alan yapımcı Saul Zaentz, United Artist ile bu kitaptan uyarlanacak bir film için anlaşma sağladı. Zaentz filmin yapımını üstlenecek, United Artist de belli bir miktar para karşılığında filmin dağıtımını yapacaktı. Bu plan gerçekleşemediyse de anlaşma kaldı. Bu sebepten dolayı New Line, Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin haklarını satın aldığında, prequelin MGM-UA tarafından dağıtılması gerekiyordu. New Line Cinema, The Hobbit'i yapabilirdi ancak dağıtımını yapamazdı. İşler karışmadan önce, MGM-UA şirketinden Rick Sands, The Hobbit'in iki filme dönüştürüleceğini ilan etmişti. J.R.R. Tolkien'in notlarından üretilmiş ikinci prequlede Aragorn ve Saruman gibi karakterler de kullanılacaktı.
Peter Jackson, Yüzüklerin Efendisi'i çekerken New Line ile bazı sorunlar yaşadı. Jackson, Yüzüklerin Efendisi: İki Kule'nin kurgusu için stüdyo ile anlaşmazlığa düştü. 2005 yılının Şubat ayında Jackson'ın şirketi Wingnul Films, New Line'a dava açarak Yüzük Kardeşliği'ne ait ilk 18 ayki hesapların kontrol edilmesini istedi. Talepte uzlaşma sağlanamadı. New Line gerekli belgeleri sağlayamadığı için 125,000 dolar ceza ödedi. New Line'dan Yüzüklerin Efendisiçekilirken yönetmenle yakınlık kuran Mark Odesy, Jackson'ın menajeri Ken Kamins'i aradı ve The Hobbit filmi için onun hizmetlerine ihtiyaç duymadıklarını ifade etti. Jackson da hayran sitesi theonering.net'te yazdığı bir açıklamayla tepkisini duyurdu. Jackson, The Hobbit onlara bırakmaktan başka çaresi olmadığını söyledi. Jackson'ın iyi bir ilişkide bulunduğu internet cemiyeti, şiddetli bir tepki gösterdi. Hayran sitesi üzerinden yaklaşık 50,000 imza toplandı. Sitenin kurucusu Chris Perotta, New York Times'a verdiği açıklamada hayranların çılgına döndüğünü söyledi. Bazı kişiler Jackson'ın yapmadığı bir The Hobbit filmini boykot etmeye kalktı. Jackson ise bu gösteriden çok etkilendi.
New Line ise hayranları ve serinin oyuncularını memnun edebilecek bir yönetmen aramaya başladı. New Line acele etmeye başladı, çünkü 2009'a kadar bitirilmesi gereken iki filmlik bir anlaşma vardı. Filmi yönetmesi gündeme gelen Sam Raimi, proje için en uygun ismin Peter Jackson olduğunu söyledi. Raimi, ancak Jackson'ın yapımcı olması halinde filmi yöneteceğini de ekledi. 50,000 imza toplandığında Rick Sands "Peter Jackson'ın başarısı onun en ideal tercih olduğunu gösteriyor. Onunla çalışmaktan onur duyarız. 50,000 sinemaseveri mutlu etmek için Bay Jackson'ın sözcüleriyle birkaç görüşme daha yaptık" dedi.18 Aralık 2007 tarihinde Peter Jackson, The Hobbit ve onun devam filmine yürütücü yapımcılık yapacağını duyurdu. New Line ve MGM filmi finanse etmek için işbirliği yapmayı karalaştırdı. Birbaşka büyük stüdyo da filmin Kuzey Amerika dışındaki bölgelere dağıtımını yapacaktı. Filmin bütçesinin tahminen 150 milyon dolar olacağı söylendi. 2008 yılının Şubat ayında New Line Cinema ve Warner Bros.'un birleşmesi tamamlandıktan sonra, filmlerin gösterimin tarihinin2012 ve 2013 yıllarının Kasım ayı olacağı açıklandı. Ardından 24 Nisan 2008 tarihinde filmi Guillermo del Toro'nun yöneteceği açıklandı. Ancak Del Toro'nun filmi yöneteceği resmen açıklanmadan önce, romanını yazarı Tolkien'in vârisleri New Line'a dava açtı. Daha sonra bu sorun giderildi.
The Hobbit'te rol almak istediğini söyleyen Ian McKellen, bunun için filmin telif haklarının kimde olduğunun belirlenmesi gerektiğini söyledi. Her ne kadar kitapta Saruman karakteri yer almasa da, Christopher Lee filmde yer almak için yapımcılar ile görüştü. Yüzüklerin Efendisi üçlemesinde Gollum'u canlandıranAndy Serkis, Del Toro filmi yönetmesine sevindiğini söyledi. Ayrıca Peter Jackson'ın yapımcı, Fran Walsh ve Philippa Boyens'in senarist olması yüzünden heyecanlandığını da açıkladı. Yönetmenliğe Del Toro'nun getirilmesine sevindiğini söyleyen Viggo Mortensen, filmde yer almak istediğini açıkladı. Sean Astin, Terry Pratchett ile yaptığı bir röportajda The Hobbit filmlerinde yer almak istediğini açıklamıştı. Del Toro'nun Bilbo Baggins karakterini canlandırması için James McAvoy'u düşündüğü yazıldı. Ayrıca rol için Daniel Radcliffe ve Jack Black de düşünüldü. Ayrıca Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin müziklerini besteleyen ve bu bestelerle sayısız ödül alan, dünya çapında da Yüzüklerin Efendisi konserleri veren Howard Shore da The Hobbit'in müziklerini yapacağı duyuruldu.
Yapım öncesi aşaması Del Toro, Jackson, Walsh ve Boyens'in 2008 yılının Ağustos ayında senaryoyu yazması ile başladı. Del Toro, Jackson, Walsh ve Boyens ile video konferans aracılığıyla işbirliği yaptı. Filmin senaryosunu yazan Jackson, Fran Walsh ve Philippa Boyens ile uzun bir toplantı yaptı. Bu toplantıda kitabın filme uyarlanacak bölümleri hakkında konuşuldu ve oyuncu seçimine dair fikirler ortaya kondu. 2008 yılının Kasım ayında Del Toro, Jackson, Walsh ve Boyens, filmin senaryosunun sürekli değiştiğini farketti. Programa sadık kalmak için her gün 12 saat senaryo yazmaya başladılar. Filmin çekimleri 2010 yılında Yeni Zelanda'da başlayacak ve orada devam edecekti. Del Toro, Hobbit şehrinin Matamata'da kurulmasını istedi. Yönetmen çekimlerin 370 gün sürmesini planladığını söyledi.
Hobbit: Smaug'un Çorak Toprakları Peter Jackson'ın senaryosuna katkıda bulunduğu, yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlendiği destansı fantazi maceratüründeki 2013 tarihli filmdir. Beklenmedik Yolculuk ile başlayan ve Beş Ordular Savaşı ile sonlanması planlanan J. R. R. Tolkien'in 1937 tarihli romanıHobbit'ten uyarlanan film serisinin ikinci yapımıdır. Bu üç film de Yüzüklerin Efendisi'nden önceki olayları anlatır.
Filmde hobbit Bilbo Baggins'in (Martin Freeman) büyücü Gandalf (Ian McKellen) ve Thorin Meşekalkan'ın (Richard Armitage) liderlik ettiği on üç kişilik cüce grubuyla birlikte Kuyutorman, Esgaroth ve Dale'ı geçtikten sonra ejderha Smaug (Benedict Cumberbatch ile savaşmak için Erebor Krallığı'na yolculuk yaptığıBeklenmedik Yolculuk'un hemen sonrası anlatılır.
Jackson senaryoyu uzun süredir ortağı Yüzüklerin Efendisi'nin de senaristi olan Philippa Boyens, Fran Walsh ve aslında Hobbit'i yönetmesi için anlaşılanGuillermo del Toro ile birlikte yazdı. Filmde ayrıca Evangeline Lilly, Lee Pace, Luke Evans, Ken Stott, James Nesbitt ve Orlando Bloom da rol almıştır.
Hobbit: Smaugh'un Çorak Toprakları 2 Aralık 2013'te Los Angeles'ta galasını yaptı ve 11 Aralık 2013'te birçok ülkede gösterime girdi. Öncülü gibi bu film de 48 fps (kare hızı) formatında çekildi. Bu yeni format "Yüksek Kare Hızı" ismiyle tanıtıldı.
Hobbit: Beş Ordular Savaşı, Peter Jackson'ın yönetmenliğini yaptığı 17 Aralık 2014 tarihinde çıkan destansı fantezi macera filmidir. J. R. R. Tolkien'in 1937 yılında yazılmış Hobbit romanından uyarlanan üçlemenin üçüncü ve son filmidir. Filmin galası 1 Aralıkta yapılacaktır.
Konusu
Bu filmde, Bilbo Baggins, Thorin Meşekalkan ve cüce grubunun maceralarının sonu işlenecektir. Cüceler anavatanlarını Smaug'dan geri almalarına karşın, farkında olmadan dünyaya kötü bir güç salmışlardır. Kızgın olan Smaug, Göl Kasabası'ndan gazabını alacaktır.
Ancak bundan daha büyük tehlikeler vardır. Sauron, Yalnız Dağ'a Ork lejyonlarını sessiz bir saldırı için göndermiştir. Bunu da Gandalf'tan başka kimse bilmemektedir.
Karanlık, giderek büyüyen çatışmanın üzerine doğru büyürken, Cüceler, Elfler ve İnsanlar bir şeye karar vermelidir: ya birlik olacaklar, ya da yok olacaklar. Bilbo, büyük Beş Ordular Savaşı'nda kendini hem kendi canı hem de arkadaşlarının canı için savaşırken bulacaktır.
Fragmanlar
LOTR-Yüzük Kardeşligi
[GALLERY=media, 117]Yüzüklerin Efendisi : Yüzük Kardeşliği Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:38 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
LOTR-İki Kule
[GALLERY=media, 118]Yüzüklerin Efendisi: İki Kule (2002) - Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:41 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
LOTR-Kralın Dönüşü
[GALLERY=media, 119]Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü Fragman [, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:43 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
HOBBİT-Beklenmedik Yolculuk
[GALLERY=media, 120]Hobbit: Beklenmedik Yolculuk fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:46 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
HOBBİT-Smaug'un Çorak Toprakları
[GALLERY=media, 121]Hobbit Smaug'un Çorak Toprakları Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:48 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
HOBBİT-BEŞ ORDULAR SAVAŞI
[GALLERY=media, 122]HOBBIT: BEŞ ORDULAR SAVAŞI Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:50 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
Beleriand'ın batışından sonra, Orta Dünya'nın kuzeybatısı
Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar (tekili "vala"), elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth (kötülüğe sapan bir vala) ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari (Tr. "Büyücüler", İng. "The Wizards") olarak bilinen maiaları (çoğulu "Maiar") yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, entler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.
Tolkien'in etkilendikleri
Kadim Germen mitolojisinde, insanların yaşadığı dünya şu adlarla anılır; Midgard (Tr. "Orta Dünya"), Middenheim, Manaheim, ve Middengeard. Midgard'ın evrenin merkezinde olduğu inancı hakimdir. Gökkuşağı köprüsü Bifröst, Orta Dünya'dan çıkıp tanrıların ülkesi Asgard'a geçiş yoludur. Orta Dünya'nın altında, ölülerin ülkesi Hel vardır. Evren, dokuz fiziksel dünyanın birleşmesinden oluşmuş olarak kabul edilir. Bu dokuz dünyanın ne mahiyette birliktelik içinde oldukları muğlak kalmıştır. Bir görüşe göre yedi dünya, "çevreleyen bir deniz"de baştan başa sıralanmaktadır; insanların ülkesi (Midgard), elflerin ülkesi (Alfheim), cücelerin ülkesi (Niðavellir), tanrıların ülkesi (Asgard ve Vanaheim) ve devlerin ülkesi (Jotunheim ve Muspelheim). Diğer İskandinav uzmanları bu yedi dünyayı gökte, dünya ağacıYggdrasill'in dallarında yerleşmiş olarak düşünürler. Tolkien, Yggdrasil'i andırır biçimde Valinor'un İki Ağacı'nı kurguladı.
Coğrafya
Büyük Deniz'in doğusunda yer alır. Tolkien'in efsanelerinin çoğu bu kıtada yaşanır. Tolkien evreninde dünya (Arda) ilk başlarda yuvarlak değil, düz olarak yaratılmıştır. Yeryüzünün (Ambar veya Imbar) düz olduğu zamanlarda en batıda Aman yer alırdı ve doğuda da başka kıtalar vardı. Yeryüzünün ortasında ise Orta Dünya kıtası vardı, "orta" sıfatı buradan gelmektedir.
Halklar
Orta Dünya kıtasında ilk önce Iluvatar'ın İlk Çocukları, İlkdoğanlar veya Önce Gelenler olarak adlandırılan ölümsüz elf ırkı yaratıldı. Yaratılan ilk elfler kendilerini Orta Dünya'nın uzak doğusundakiCuivienen'de uyanmış buldular. Daha sonra yaratıcı Eru'nun emrindeki bir vala tarafından -Arda'nın uzak batısında ikamet eden- ölümsüz vaların ülkesi Valinor'a davet edildiler. Bu davete verdikleri karşılığa göre elfler öbeklere ayrıldı. Öneriyi derhal kabul edip sonuna dek Eru'nun kılavuzunu izleyen elf kabilesi Vanyar, en üstün elfler olarak tarihe geçti ve bu topluluk Orta Dünya'ya bir daha katiyen dönmedi. Öneriyi kesin olarak reddeden elfler ise en karanlık elf toplumu oldular, Karanlığın Elfleri manasında Avari (Tr. "İsteksizler", İng. "the Unwilling") olarak bilindiler. Bu iki topluluğun arasında orta dereceli elf toplulukları yer alır. Vaların en güçlüsü ve Eru'ya isyan eden tek vala Melkor, Cuivienen'de hayata uyanan elflerin karşısına valardan önce çıkmış ve bunlardan bir kısmını yoldan çıkararak orkırkını türetmiştir. Orklar bilindiği kadarıyla hep karanlık tarafı seçtiler.
Cüceler, Aulë tarafından elflerden önce yaratıldı ve Eru'dan izinsiz olarak yaratıldıkları için Eru onların öldürülmelerine karar verdi. Ancak daha sonra Eru, cücelerin canlarına merhamet ederek öldürülmesinden vazgeçti ve Elflerin Uyanışı'na dek uykuda beklemek üzere Orta Dünya'nın ücra bir yerinde taş sandıklara kapatılmalarına karar verildi. Elflerin Uyanışı'ndan sonra, cüce ırkı uyandı.
Cücelerden binlerce yıl sonra, Sondoğanlar olarak bilinen insan ırkı yaratıldı. İnsan ırkının ilk ataları da elfler gibi Orta Dünya'nın uzak doğusunda hayata gözlerini açtı. Daha sonra bu ırk da Eru'nun hizmetkârları valara ya da Eru'nun yoldan çıkmış hizmetkârı Morgoth'a uymalarına göre Edain ve Doğulular olarak iki ana öbeğe ayrıldılar. Orta Dünya'da bu ırklar dışında ikincil akıllı ırklar da vardı (Örn;entler, kartallar, ejderhalar, vs.).
Tarih
Böylece, vaların buyruğundaki elfler, edain, cüceler, kartallar, entler, vd. ve Morgoth'un buyruğundaki orklar, Doğulular, ejderhalar, kurtlar, vd. arasında amansız savaşlar başladı. Bu savaşlarda her kesimden onbinlercesi katledildi ve görece kısa süren barış dönemleri dışında Orta Dünya'da küçük-büyük birçok savaş yaşandı.
Bir zamanlar Orta Dünya kıtasıyla Aman'ı birbirine bağlayan tek kara parçası olan Helcaraxë buzulu ve bunun güneyindeki Beleriand, Birinci Çağ'ın sonunda valar tarafından Öfke Savaşı'nda denize batırıldı.
İkinci Çağ'ın sonundaki büyük evrensel tufanda ise bütün bir Eä (kainat) değişikliğe uğradı. Bu değişiklikten olarak, Ambar yuvarlaklaştırıldı ve Ölümsüz Diyar Aman Arda'nın ötesine alındı. Boşluk ortadan kaldırıldı ya da dünyanın etrafındaki atmosfer, Boşluk'un dönüştürülmesi ile yaratıldı. İkinci Çağ'ın sonunda Eru Ilúvatar, Belegaer'in ortasında boydan boya bir yarık açmış ve Númenor kıtası bu yarıktan yerin altındaki zindanlara çökertilmiştir. valara saygı göstermedikleri için Eru'nun gazabına uğrayan Númenorlular, inanan bir azınlık dışında -günlerin sonuna dek orada kalmak üzere- bu zindanlara hapsedildiler. İnanan azınlık, Orta Dünya'ya gemilerle dönmeyi başardı.
Uyarlamalar
Orta Dünya'da geçen Yüzüklerin Efendisi öyküsü, Peter Jackson tarafından aynı adla üçleme olarak sinemaya uyarlanmıştır. Üçleme 2001-2003 yıllarında gösterime girmiştir.
2009 yılında Chris Bouchard yönetmenliğinde The Hunt For Gollum (Tr: Gollum'u Takip) fan filmi çekilmiştir. Filmde, Gollum'un Dumanlı Dağlar'ı -yüzüğü bulmak gayesiyle- terkettikten sonra yaşadıklarından bir kesit sunuluyor.Yine başka bir fan filmi olan Born of Hope (Umudun Doğuşu) filmi İngiltere'de çekilmiştir. Film Aragorn'un doğuşunu anlatmaktadır.
The Hobbit, Yüzüklerin Efendisi üçlemesi gibi yine Peter Jackson tarafından sinemaya üçleme olarak uyarlanmıştır. Üç filmi de vizyona girmiştir.
Kitaplar
Tolkien ve kurguladığı evren hakkında İngilizce dilinde bugüne dek birçok eser yazılmıştır. Bunlardan bazıları:
- The Complete Guide to Middle-earth, Robert Foster – Yüzüklerin Efendisi kılavuzu.
- The Annotated Hobbit, Douglas Anderson – Hobbit romanının yazılış macerası.
- The Road to Middle-earth, Tom Shippey – Tolkien'in eserlerinin dilbilimlik incelemesi.
- The Atlas of Middle-earth, Karen Wynn Fonstad.
- Journeys of Frodo, Barbara Strachey – Yüzüklerin Efendisi atlası.
Yüzüklerin Efendisi Yüzük Kardeşliği: Peter Jackson'un yönettiği Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin birinci filmidir ve 2001 yılında gösterime girmiştir. J. R. R. Tolkien'in aynı adlı fantezi roman üçlemesinin birinci kitabından uyarlanmış olan film, üçlemenin sırasıyla diğer iki filmi olan İki Kule ve Kralın Dönüşüfilmleri ile eş zamanlı olarak, Yeni Zelanda'da çekilmiştir. Birleşik bütçeleri yaklaşık 270 milyon $ olan filmlerin çekimleri 15 ay, çekim sonrası aşamaları da yaklaşık bir yıl sürmüştür. Kitapta çok sevilen Tom Bombadil karakterinin Yüzük Kardeşliği filmine aktarılmayışı Yüzüklerin Efendisi hayranlarını üzmüştür.
Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği ABD'de 313.364.114 $, uluslararası olarak 556.592.194 $ hasılat ile toplam kazancı 871.368.364 $'a ulaşmıştır. Film ABD'de gösterime girdiği ilk hafta 47.211.490 $ gelir elde etmiştir.
Yapım
Geliştirme
Peter Jackson'ın J.R.R. Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi serisi ile ilk tanışması Ralph Bakshi'nin 1978 tarihli animasyon filmi ile oldu. Jackson filmden çok hoşlandı ve Yüzüklerin Efendisi ile ilgili daha fazla şey öğrenmek istedi. Daha sonra 17 yaşındayken Wellington'dan Auckland'a gittiği 12 saatlik bir tren yolculuğu sırasında kitap için hazırlanmış bir edisyonu okudu. 1995 yılında Sevimli Hayaletler filminin çekimlerini bitirdi ve sonraki projesinin Yüzüklerin Efendisi kitaplarını filme uyarlamak olmasını kararlaştırdı. Jackson ayrıca o sıralarda "neden kimsenin bu proje ile ilgilenmediğini" merak ediyordu. Eşi Fran Walsh ile birlikte, Miramax Films'in patronu Harvey Weinstein'la işbirliğine gitti ve kitapların telif haklarını 1970'li yıllardan beri elinde tutan Saul Zaentz ile görüşmeye başladı. Universal Pictures'ın Jackson'a King Kong'un yeniden çevrimi yönetmesini teklif etmesi görüşmeler geciktirdi. Weinstein bu duruma çok kızdı ve Saul Zaentz'in de The Hobbit'in film uyarlamasının dağıtım haklarını elinde bulundurmadığını, bu hakların United Artist şirketinde olduğunu öğrendi.1996'nın Nisan ayında telif hakları sorunu hala çözülmüş değildi. Universal Pictures, 1997 yılında King Kong projesini iptal ettiğinde, Weinstein'dan destek alan Peter Jackson ve Fran Walsh, altı hafta boyunca telif haklarını satın almaya çalıştılar. Jackson ve Walsh, Costa Botes ile birlikte kitapları tekrar okuyup öykünün özetini çıkardılar. Üç ay sonra bir taslak yazdılar. Üç kitabın iki filme uyarlanması kararlaştırıldı. İlk filmin Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği,Yüzüklerin Efendisi: İki Kule'nin tümünden ve Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü'nün başlangıcından uyarlanması planlanıyordu. Kitapları okuyan Bob ve Harvey Weinstein, senaryoya hayran kaldılar. İki filmin bütçesinin 75 milyon dolar olması konusunda anlaşıldı. Jackson ve Walsh, 1997 yılının ortalarında Stephen Sinclair ile birlikte senaryoyu yazmaya başladılar. Sinclair'in eşi Philippa Boyens, kitapların büyük bir hayranıydı ve tretmanı okuduktan sonra senaryo yazım ekibine katılmaya karar verdi. Birincisi 147 ve ikinicisi 144 sayfa olan iki senaryonun yazımı 13 ile 14 ay kadar bir zaman sürdü. Sinclair, tiyatro çalışmaları nedeniyle projeden ayrılmak zorunda kaldı. Marty Katz, Yeni Zelanda'ya geldiğinde sorunlar başladı. Yeni Zelanda'da dört ay harcayan Katz, projenin maliyetinin 150 milyon dolar olması tahmin ettiğini söylediğinde, zaten 15 milyon dolar harcamış olan Miramax Films, iki film olarak gerçekleştirilmesi planlanan projeyi bir filme indirmeye karar verdi. 17 Haziran 1998 tarihinde Bob Weinstein, kitaplardan uyarlanmış iki saat süreli bir film tretmanı sundu. Jackson buna şaşırdı ve Miramax, Weta Workshop tarafından herhangi bir metnin veya işin tamamlandığını bildirdi. Jackson dört hafta boyunca Hollywood semalarından dolaştı. New Line Cinema'dan Mark Odesky ile görüşmeden önce 35 dakikalık bir video gösterdi.
New Line Cinema'dan Robert Shaye videoyu izledi ve Yüzüklerin Efendisi kitaplarının iki filme uyarlanması gerekmediği ve bir üçleme olarak çekilmesini önerdi. Bu yüzden Jackson, Walsh ve Boyens üç yeni film senaryosu yazmaya başladılar. Film sayısının üçe çıkarılması yaratıcı özgürlük sağlasa da Jackson, Walsh ve Boyens metni yeniden yapılandırmak zorundaydı. Frodo Baggins'in yüzüğü taşıması hikâyenin odak noktası haline gelirken, Aragorn'un öyküsü de senaryonun en fazla odaklandığı yan öykü durumuna geldi. Hikayeye fazla katkıda bulunmayan bazı öğeler (Tom Bombadil gibi) atıldı. Yeni eklenen sekanslar arasında, savaşlar ve canavarlar gibi Tolkien'in muğlak tuttuğu öğeler genişletildi. Senaryo yazım ekibinin yaptığı en büyük değişkliklerin başında çoğu karakterin dramasının genişletilmesi geliyordu. Galadriel, Elrond, ve Faramir'in kişilikleri daha karanlık hale getirildi. Boromir ve Gollumsemapatikleştirilirken Legolas, Gimli, Saruman, ve Denethor gibi karakterler daha basite indirgendi. Karakterlerin kişiliklerinde daha fazla detaya inilmesi için yeni sahneler eklendi. Arwen ve Eomer gibi bazı karakterler, Glorfindel ve Erkenbrand gibi bazı karakterler ile birleştirildi. En başta Arwen'in savaşçı ruha sahip bir prenses olması planlanıyordu. Ama kısa bir süre sonra bundan vazgeçildi ve Arwen'in, kitaptaki özüne geri dönmesine karar verildi. Arwen'in kitaplarda filmlerdekine göre daha küçük bir rolü vardı. Ama ondan ağır bir hava yaratılabilmesi için ve Aragorn ile olan aşk öyküsü yüzünden karaktere daha fazla ağırlık verildi. Çekimlere başlanmadan önce film ekibi, yaklaşık 8 hafta kadar tekrar yaptı. Senaryoyu hep birlikte okudular ve önemli sahneleri tekrarladılar.
Çekimler
Yüzüklerin Efendisi serisinin çekimleri 11 Ekim 1999'dan 22 Aralık 2000 tarihine kadar 274 gün boyunca sürdü. Bütün çekimler Yeni Zelanda'da gerçekleşti, çünkü Peter Jackson bu ülkenin fantastik bir kaliteye ve Eski Avrupa kırsalının özüne sahip olduğuna inanıyordu. Ayrıca Yeni Zelanda'da çekim yapmak, ABD'nde çekim yapmaktan daha ucuzdu. Üç filmin de aynı anda çekilmesinin sebebi ise Jackson'ın insanlara öykünün sonun görebileceklerini garanti etmek ve filmlerin devam etmesinin ilk filmin başarısına bağlı olmayacağını göstermek istemesiydi. Bazı sahneler yapıcılar ve senaristler tarafından çekildi. Hobbitlerin, Ringwraith'ten gelen bit atlıdan korunmak için bir ağaç altına saklandıkları sahne, Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği'nin çekilen ilk sahnesi oldu. Çekimler başladıktan bir ay sonra Stuart Townsend, Aragorn rolü için çok genç bulunduğundan, Viggo Mortensen ile değiştirildi. Bir aylık süreç içerisinde Townsend ile sadece Weathertop sekansı çekilmişti. Sean Bean, kendi sahnelerinin çoğunun çekimi için işe Kasım ayında başladı. O sahnelerin çoğu Amon Hen'deki mücadeleye odaklıydı. Filmin doruk sahneleri olan Amon Hen mücadelesi çekimleri 1999 yılının sonlarında gerçekleştirildi. Yüzük Kardeşliği'nin çekimleri devam ederken, film ekibi Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü'nde yer alan bir sahne için Queenstown'a hareket etti.
Yılbaşı için verilen aradan sonra çekimlere 17 Ocak 2000'de başlandı. Bu tarihte Shire'da geçen sahnelerin çekimleri yapıldı. Bu sahneler, Yeni Zelanda'nun kuzey adasındaki Matamata tepelerinde çekildi. Bu tepelerin boyu genellikle 1.2 metre ve civarında olması Hobbitlere oldukça uygundu. X-Men (2000) filminin çekimlerinden kısa bir süre sonra Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği filminin çekimlerine başlayan Ian McKellen, Hobbit evleri için konuda "Gerçek yosun, çim ağaçlar ve inanılmaz tasarım grubunun sağladığı neredeyse tamamen gerçek olan çiftlik evleriyle Hobbitlerin o pastoral kırsal yaşantısını tam olarak hayata geçirebildik. Yeni Zelanda bunu tamamen sihirli bir yer haline getirdi. Yani burada benim hayalgücümü kullanmama gerek kalmıyordu, çünkü zaten Hobbbiton, Gandalf'ın kendini evinde hissetmesi için orada duruyordu" diyerek açıkladı. Film ekibi Hobbitleri oynayan oyuncuların boy sorununu çözmek için birçok teknikten faydalandı. Örneğin oyuncular ilk olarak mavi bir fonun önünde oynadılar, sonra da fon dijital olarak dolduruldu. Genenelikle zorlama açılar kullanıldı. Bazen iki kişi konuşurken uzun boylu olan kameranın yakınına, kısa boylu olan da kameranın uzağına yerleştiriliyordu. Böylece birinin omuzundan öteki görünüyordu ama aralarındaki mesafe gerçekten olduğundan daha farklı algılanıyordu. Her oyuncu için üç Dublör kullanıldı. Bunlardan biri oyuncuyla aynı boydayken, biri daha uzun ve diğeri de daha kısaydı. Bazı pyunculaın altına kasa konulurken, bazıları da dizlerinin üzerinde oynamak zorunda kalıyordu.Şubat ayında da Christopher Lee'nin Isengard dışındaki sahneleri çekildi. Ian McKellen genellikle çalıştığı aktörler ile fazla samimi olmazdı ama Christopher Lee ile arkadaş oldu. Orthanc içindeki dövüş sekansında, gerekli atmosfer sağlanması için kurulan klima sistemi, ağır cübbe ve peruklar aktörleri oldukça zorladı. Ian McKellen ve Christopher Lee bu sahnenin çekimlerini "cinayet" olarak tanımladılar.
Tasarım
Bir Sauron (solda) ve bir Uruk-hai (sağda) replikası
1997 yılının Ağustos ayında Peter Jackson, Christian Rivers ile birlikte storyboard çizimlerine başladı. Kasım ayında da ünlü Tolkien illüstratörleriAlan Lee ve John Howe ana tasarımcılar olarak projeye katıldılar. Filmdeki imgelerin çoğu onların betimlemelerinden uyarlandı. Randy Cook, yönetmen Peter Jackson'ın Orta Dünya vizyonunu "David Lean ile Ray Harryhausen karışımı" olarak tanımlıyordu. Jackson, mantıklı ve inanılabilir bir dünya yaratmak istiyordu. Yaratıklar, örneğin uçmalarına yardım edecek kanatlara sahip olmaları gibi, biyolojik açılardan inanılabilir bir şekilde tasarlandı.
Üçlemenin tasarımcıları üzerinde en çok Zindanlar ve Ejderhalar'ın etkisi oldu. Daha tarihsel bir izi amaçlayan Jackson bu yüksek fantazi filminin estetiğini reddetti. Alan Lee, Elves'in tasarımı art nouveau akımından yararlandı. Birçok geometrik şekil Dwarves için birleştirildi. Jackson, işin makyaj, zırh, silah, yaratık tasarımı ve minyatür kısmı için uzuzn süreli ortağı olan Weta Workshop'ın başı Richard Taylor ile anlaştı. İyi ve kötü kuvvetler yaratmaktan hoşlanan Daniel Falconer ve Warren Mahy, konsept sanatçılığı yaptılar. Jamie Beswarick ve Mike Asquith da maketlerin hazırlanmasına yardım ettiler. John Howe, üzerine eğitim aldığı zırhlar için idarecilik yaptı. Stu Johnson ve Warren Green yaklaşık 48,000 zırh parçası yaptı. Kılıçlar Peter Lyon tarafından işlendi. Ayrıca 10,000 gerçek ok ve 500 yay yarattı. Birçok ölü aktör ve at protezi yapıldı.
1 Nisan 1999'da çeşitli kostümleri elden geçirmesi için Ngila Dickson ile anlaşıldı. Dickson ve 40 kadın terzi 19,000'den fazla kostüm üzerinde çalıştı. Her tasarım için 40 farklı sürüm bulunuyordu. Dickson ve ekibinin amacı tüm kostümlerinin işlevsel olması ve karakteri yansıtan kıyafetler olmasıydı. Her farklı uygarlık için 150 kostüm tasarlandı. Jackson, Hobbitlerin kıyafetlerinin oldukça gerçekçi görünmesini arzuluyordu. Dickson da onların kostümlerini hazırlarken Eski Avrupa uygarlığından iham alark doğal kumaşlar ve güçlü örgüler kullandı.
Yüzüklerin Efendisi: İki Kule, J. R. R. Tolkien'nin Yüzüklerin Efendisi: İki Kule adlı kitabından uyarlanmış ve Peter Jackson tarafından yönetilmiş 2002yılında gösterime giren fantazi filmidir. Filmin olay örgüsünde, Frodo ve Sam'in yüzüğü yok etmek için Mordor'a giderken onun eski sahibi Gollum ile tanışmaları, Aragorn, Legolas, ve Gimli'nin Gandalf'ın dirilişi ile birlikte Rohan'ı savunmaya gitmesi ve Merry ile Pippin'in tutsaklıktan kaçmalarından sonra bir Ent olan Treebeard ile tanışmaları olmak üzere üç hikâye anlatıldı.
Film, finansal ve eleştirel açıdan başarılı oldu. Film gişede büyük bir başarı elde ederek 900 milyon doların üzerinde hasılat yaptı ve tüm zamnlaın en çok kazanan 13'ncü filmi oldu.[1] Filmin uzatılmış özel DVD sürümü 19 Kasım 2003 tarihinde dağıtıldı.
Hobbit: Beklenmedik Yolculuk
John Ronald Reuel Tolkien'in, Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin öncül kitabı olarak da görülen, Hobbit kitabı Guillermo del Toro tarafından sinemaya uyarlayacaktı ama filmin yapılması ile ilgili belirsizlikler nedeniyle filmden ayrıldı ve film Yüzüklerin Efendisi'nin yönetmeni Peter Jackson'un çekeceği kesinleşti. Çekimlerine 2010 yılı itibariyle başlandı. 14 Aralık 2012 tarihinde vizyona girdi. Filmin oyuncu kadrosunda, Martin Freeman (Bilbo Baggins), Ian McKellen (Gandalf), Andy Serkis (Gollum), Richard Armitage (Thorin Meşekalkan), Aidan Turner (Kili), Rob Kazinsky (Fili), Graham McTavish (Dwalin), John Callen (Oin), Stephen Hunter (Bombur), Mark Hadlow (Dori), Peter Hambleton (Gloin), Benedict Cumberbatch (Smaug Ses), Elijah Wood(Frodo Baggins) filmin kesinleşen kadrosundaki isimlerdir.
Geliştirme
1976 yılında The Hobbit'in haklarını satın alan yapımcı Saul Zaentz, United Artist ile bu kitaptan uyarlanacak bir film için anlaşma sağladı. Zaentz filmin yapımını üstlenecek, United Artist de belli bir miktar para karşılığında filmin dağıtımını yapacaktı. Bu plan gerçekleşemediyse de anlaşma kaldı. Bu sebepten dolayı New Line, Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin haklarını satın aldığında, prequelin MGM-UA tarafından dağıtılması gerekiyordu. New Line Cinema, The Hobbit'i yapabilirdi ancak dağıtımını yapamazdı. İşler karışmadan önce, MGM-UA şirketinden Rick Sands, The Hobbit'in iki filme dönüştürüleceğini ilan etmişti. J.R.R. Tolkien'in notlarından üretilmiş ikinci prequlede Aragorn ve Saruman gibi karakterler de kullanılacaktı.
Peter Jackson, Yüzüklerin Efendisi'i çekerken New Line ile bazı sorunlar yaşadı. Jackson, Yüzüklerin Efendisi: İki Kule'nin kurgusu için stüdyo ile anlaşmazlığa düştü. 2005 yılının Şubat ayında Jackson'ın şirketi Wingnul Films, New Line'a dava açarak Yüzük Kardeşliği'ne ait ilk 18 ayki hesapların kontrol edilmesini istedi. Talepte uzlaşma sağlanamadı. New Line gerekli belgeleri sağlayamadığı için 125,000 dolar ceza ödedi. New Line'dan Yüzüklerin Efendisiçekilirken yönetmenle yakınlık kuran Mark Odesy, Jackson'ın menajeri Ken Kamins'i aradı ve The Hobbit filmi için onun hizmetlerine ihtiyaç duymadıklarını ifade etti. Jackson da hayran sitesi theonering.net'te yazdığı bir açıklamayla tepkisini duyurdu. Jackson, The Hobbit onlara bırakmaktan başka çaresi olmadığını söyledi. Jackson'ın iyi bir ilişkide bulunduğu internet cemiyeti, şiddetli bir tepki gösterdi. Hayran sitesi üzerinden yaklaşık 50,000 imza toplandı. Sitenin kurucusu Chris Perotta, New York Times'a verdiği açıklamada hayranların çılgına döndüğünü söyledi. Bazı kişiler Jackson'ın yapmadığı bir The Hobbit filmini boykot etmeye kalktı. Jackson ise bu gösteriden çok etkilendi.
New Line ise hayranları ve serinin oyuncularını memnun edebilecek bir yönetmen aramaya başladı. New Line acele etmeye başladı, çünkü 2009'a kadar bitirilmesi gereken iki filmlik bir anlaşma vardı. Filmi yönetmesi gündeme gelen Sam Raimi, proje için en uygun ismin Peter Jackson olduğunu söyledi. Raimi, ancak Jackson'ın yapımcı olması halinde filmi yöneteceğini de ekledi. 50,000 imza toplandığında Rick Sands "Peter Jackson'ın başarısı onun en ideal tercih olduğunu gösteriyor. Onunla çalışmaktan onur duyarız. 50,000 sinemaseveri mutlu etmek için Bay Jackson'ın sözcüleriyle birkaç görüşme daha yaptık" dedi.18 Aralık 2007 tarihinde Peter Jackson, The Hobbit ve onun devam filmine yürütücü yapımcılık yapacağını duyurdu. New Line ve MGM filmi finanse etmek için işbirliği yapmayı karalaştırdı. Birbaşka büyük stüdyo da filmin Kuzey Amerika dışındaki bölgelere dağıtımını yapacaktı. Filmin bütçesinin tahminen 150 milyon dolar olacağı söylendi. 2008 yılının Şubat ayında New Line Cinema ve Warner Bros.'un birleşmesi tamamlandıktan sonra, filmlerin gösterimin tarihinin2012 ve 2013 yıllarının Kasım ayı olacağı açıklandı. Ardından 24 Nisan 2008 tarihinde filmi Guillermo del Toro'nun yöneteceği açıklandı. Ancak Del Toro'nun filmi yöneteceği resmen açıklanmadan önce, romanını yazarı Tolkien'in vârisleri New Line'a dava açtı. Daha sonra bu sorun giderildi.
The Hobbit'te rol almak istediğini söyleyen Ian McKellen, bunun için filmin telif haklarının kimde olduğunun belirlenmesi gerektiğini söyledi. Her ne kadar kitapta Saruman karakteri yer almasa da, Christopher Lee filmde yer almak için yapımcılar ile görüştü. Yüzüklerin Efendisi üçlemesinde Gollum'u canlandıranAndy Serkis, Del Toro filmi yönetmesine sevindiğini söyledi. Ayrıca Peter Jackson'ın yapımcı, Fran Walsh ve Philippa Boyens'in senarist olması yüzünden heyecanlandığını da açıkladı. Yönetmenliğe Del Toro'nun getirilmesine sevindiğini söyleyen Viggo Mortensen, filmde yer almak istediğini açıkladı. Sean Astin, Terry Pratchett ile yaptığı bir röportajda The Hobbit filmlerinde yer almak istediğini açıklamıştı. Del Toro'nun Bilbo Baggins karakterini canlandırması için James McAvoy'u düşündüğü yazıldı. Ayrıca rol için Daniel Radcliffe ve Jack Black de düşünüldü. Ayrıca Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin müziklerini besteleyen ve bu bestelerle sayısız ödül alan, dünya çapında da Yüzüklerin Efendisi konserleri veren Howard Shore da The Hobbit'in müziklerini yapacağı duyuruldu.
Yapım öncesi aşaması Del Toro, Jackson, Walsh ve Boyens'in 2008 yılının Ağustos ayında senaryoyu yazması ile başladı. Del Toro, Jackson, Walsh ve Boyens ile video konferans aracılığıyla işbirliği yaptı. Filmin senaryosunu yazan Jackson, Fran Walsh ve Philippa Boyens ile uzun bir toplantı yaptı. Bu toplantıda kitabın filme uyarlanacak bölümleri hakkında konuşuldu ve oyuncu seçimine dair fikirler ortaya kondu. 2008 yılının Kasım ayında Del Toro, Jackson, Walsh ve Boyens, filmin senaryosunun sürekli değiştiğini farketti. Programa sadık kalmak için her gün 12 saat senaryo yazmaya başladılar. Filmin çekimleri 2010 yılında Yeni Zelanda'da başlayacak ve orada devam edecekti. Del Toro, Hobbit şehrinin Matamata'da kurulmasını istedi. Yönetmen çekimlerin 370 gün sürmesini planladığını söyledi.
Hobbit: Smaug'un Çorak Toprakları Peter Jackson'ın senaryosuna katkıda bulunduğu, yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlendiği destansı fantazi maceratüründeki 2013 tarihli filmdir. Beklenmedik Yolculuk ile başlayan ve Beş Ordular Savaşı ile sonlanması planlanan J. R. R. Tolkien'in 1937 tarihli romanıHobbit'ten uyarlanan film serisinin ikinci yapımıdır. Bu üç film de Yüzüklerin Efendisi'nden önceki olayları anlatır.
Filmde hobbit Bilbo Baggins'in (Martin Freeman) büyücü Gandalf (Ian McKellen) ve Thorin Meşekalkan'ın (Richard Armitage) liderlik ettiği on üç kişilik cüce grubuyla birlikte Kuyutorman, Esgaroth ve Dale'ı geçtikten sonra ejderha Smaug (Benedict Cumberbatch ile savaşmak için Erebor Krallığı'na yolculuk yaptığıBeklenmedik Yolculuk'un hemen sonrası anlatılır.
Jackson senaryoyu uzun süredir ortağı Yüzüklerin Efendisi'nin de senaristi olan Philippa Boyens, Fran Walsh ve aslında Hobbit'i yönetmesi için anlaşılanGuillermo del Toro ile birlikte yazdı. Filmde ayrıca Evangeline Lilly, Lee Pace, Luke Evans, Ken Stott, James Nesbitt ve Orlando Bloom da rol almıştır.
Hobbit: Smaugh'un Çorak Toprakları 2 Aralık 2013'te Los Angeles'ta galasını yaptı ve 11 Aralık 2013'te birçok ülkede gösterime girdi. Öncülü gibi bu film de 48 fps (kare hızı) formatında çekildi. Bu yeni format "Yüksek Kare Hızı" ismiyle tanıtıldı.
Hobbit: Beş Ordular Savaşı, Peter Jackson'ın yönetmenliğini yaptığı 17 Aralık 2014 tarihinde çıkan destansı fantezi macera filmidir. J. R. R. Tolkien'in 1937 yılında yazılmış Hobbit romanından uyarlanan üçlemenin üçüncü ve son filmidir. Filmin galası 1 Aralıkta yapılacaktır.
Konusu
Bu filmde, Bilbo Baggins, Thorin Meşekalkan ve cüce grubunun maceralarının sonu işlenecektir. Cüceler anavatanlarını Smaug'dan geri almalarına karşın, farkında olmadan dünyaya kötü bir güç salmışlardır. Kızgın olan Smaug, Göl Kasabası'ndan gazabını alacaktır.
Ancak bundan daha büyük tehlikeler vardır. Sauron, Yalnız Dağ'a Ork lejyonlarını sessiz bir saldırı için göndermiştir. Bunu da Gandalf'tan başka kimse bilmemektedir.
Karanlık, giderek büyüyen çatışmanın üzerine doğru büyürken, Cüceler, Elfler ve İnsanlar bir şeye karar vermelidir: ya birlik olacaklar, ya da yok olacaklar. Bilbo, büyük Beş Ordular Savaşı'nda kendini hem kendi canı hem de arkadaşlarının canı için savaşırken bulacaktır.
Fragmanlar
LOTR-Yüzük Kardeşligi
[GALLERY=media, 117]Yüzüklerin Efendisi : Yüzük Kardeşliği Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:38 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
LOTR-İki Kule
[GALLERY=media, 118]Yüzüklerin Efendisi: İki Kule (2002) - Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:41 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
LOTR-Kralın Dönüşü
[GALLERY=media, 119]Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü Fragman [, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:43 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
HOBBİT-Beklenmedik Yolculuk
[GALLERY=media, 120]Hobbit: Beklenmedik Yolculuk fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:46 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
HOBBİT-Smaug'un Çorak Toprakları
[GALLERY=media, 121]Hobbit Smaug'un Çorak Toprakları Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:48 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
HOBBİT-BEŞ ORDULAR SAVAŞI
[GALLERY=media, 122]HOBBIT: BEŞ ORDULAR SAVAŞI Fragman, Respect tarafından, 7 Ocak 2015 17:50 tarihinde yayınlanmıştır.[/GALLERY]
